Omega-3 Uzun Zincirli Çoklu Doymamış Yağ Asitleri ve Fenilketonüri

Özet

Beyin, retina ve diğer sinir dokuları uzun zincirli çoklu doymamış yağ asitlerinden (UZÇDYA) zengindir. Birçok klinik ve epidemiyolojik çalışma ile omega-3 UZÇDYA’ların çocukluk çağındaki nöral gelişim üzerine olumlu etkileri olduğu kanıtlanmıştır. Uzun zincirli ÇDYA’lar, diyetle alımları yeterli olduğu sürece temel elzem yağ asitlerinden endojen olarak sentezlenebilirler. Aynı zamanda, et, balık, yumurta, karaciğer ve süt ürünleri gibi proteinden zengin besinler eikosapentaenoik asit (EPA) ve dokosaheksaenoik asit (DHA) gibi UZÇDYA’ların en belirgin diyetsel kaynaklarıdır. Bununla birlikte, klasik fenilketonürili (FKÜ) hastalar yüksek plazma fenilalanin düzeyleri ve nörolojik hasarı önlemek için diyet protein alımında sıkı ve ömür boyu süren bir sınırlamaya gereksinme duyarlar. Bu katı metabolik kontrol sadece düşük miktarda vitamin ve mineral sağlamakla kalmaz, genellikle doymuş yağ asitleri ve ÇDYA’ların da düşük miktarda alınmasına neden olur. Bu nedenle, FKÜ’lü hastaların sağlıklı kontrollerle karşılaştırıldığında UZÇDYA alımları daha az olmakta ve daha düşük plazma ve eritrosit UZÇDYA düzeylerine sahip olmaktadırlar. Bebeklik ve çocukluk döneminde, UZÇDYA’lar normal nörogelişim için önemlidir. Yetersizliği, okul öncesi ve okul çağındaki FKÜ’lü çocuklarda erken dönemde saptanabilen merkezi sinir sistemi işlev bozukluklarına katkıda bulunabilir. Ayrıca, UZÇDYA yetersizliğinin kronik nörolojik, inflamatuvar ve metabolik bozukluklara neden olabileceği de ileri sürülmektedir. Diğer taraftan, randomize kontrollü çalışmalardan elde edilen veriler, FKÜ’lü hastalardaki UZÇDYA durumunun diyet desteği ile iyileştirilebileceğini önermektedir. Bu derleme yazıda, fenilalaninden kısıtlı diyetler ile UZÇDYA arasındaki ilişki incelenmiş ve FKÜ’lü hastalar için UZÇDYA’ların önemi ele alınmıştır.