Dünya’da ve Türkiye’de Besine Dayalı Beslenme Rehberleri: Sürdürülebilir Beslenme Yaklaşımı ve G20 Ülkeleri

Özet

Sağlıklı (optimal) beslenme tartışmasız bireylerin ve toplumların sağlık, iyilik hali, ekonomik büyüme ve refahı için önem taşımaktadır. Sağlıklı beslenmeye erişim temel insan hakkıdır. Sağlıklı diyete erişim sürdürülebilir besin sistemlerine bağlıdır. Ayrıca iyileştirilmiş ve geliştirilmiş beslenme böylece Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nin (Sustainable Develeopment Goals- SDGs) tümüne erişimde temel ögedir. Bireyin ve toplumun sağlıklı beslenme konusunda eğitimi ve bilinçlendirilmesi yaşam döngüsü boyunca gereklidir. Kanıta dayalı bilimsel verilere dayalı, ülke koşullarına uygun besine dayalı beslenme rehberleri bireyin ve toplumun sağlıklı besin seçimleri yapmasına, sağlıklı beslenmesine yardımcı olmaktadır. Besine dayalı rehberler ülke koşullarına, bölgesel farklılıklara uygun olmalı, sürdürülebilir beslenmeyi dikkate almalıdır. EAT-Lancet Komisyonu, 2019 yılında sürdürülebilir besin sistemlerinin desteklenmesi için politika yapıcılara, gıda sanayine ve topluma “gezegen sağlığı diyeti”ni önermiştir. Bu beslenme modeli ile az işlenmiş, bitkisel besinlerden (tam tahıl, meyve ve sebze, kurubaklagil ve sert kabuklu yemişlerden, balık) zengin, orta düzeyde hayvansal besin içeren, doymamış yağ ve eklenmiş şekerin sınırlandırıldığı bir diyet önerilmektedir. Bu doğrultuda birçok G20 ülkelerinin rehberlerinin kronik hastalıklar, iklim değişikliğinin olumsuz sağlık ve çevresel etkilerini önlemek üzere düzenlenmesi bir gereklilik olarak önemsenmekte ve bu doğrultuda ülke rehberlerinin gözden geçirilmesi önerilmektedir. Türkiye Beslenme Rehberi (TÜBER) 2015 ve TBSA 2022’de güncellenme sürecinde ülkenin beslenme durumu ve sorunları, kültürel yapısı, beslenme alışkanlıkları dikkate alınmış ayrıca sağlıklı sürdürülebilir beslenme de TBSA 2022’de hedefler arasında yer almıştır. Bu derlemenin amacı Dünya’da ve Türkiye’de Besine Dayalı Rehberlerin irdelendiği uluslararası yayınları dikkate alarak ulusal Beslenme Rehberi’mizin geldiği önemli aşamayı vurgulamaktır.