e-Sağlıklı Beslenme Okuryazarlığı Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirliğinin İncelenmesi

Özet

Amaç: Bu çalışmada; orijinali İngilizce olan “e-Sağlıklı Beslenme Okuryazarlığı (e-SBO)” ölçeğinin Türkçe geçerlik ve güvenirliğini değerlendirerek Türkçeye uyarlanmasının yapılması amaçlanmıştır.

Bireyler ve Yöntem: Çalışma Ocak-Mart 2022 ayları arasında sağlıklı beslenmeyle ilişkili içeriklerin paylaşıldığı bir sosyal medya sayfasını takip eden, yaş ortalamaları 41.32±12.52 yıl olan 158 birey (%60.8 kadın, %39.2 erkek) ile yürütülmüştür. Ölçeğin Türkçe’ye uyarlanması çeviri-geri çeviri yöntemi kullanılarak, içerik geçerliğinin belirlenmesi ise Beslenme ve Diyetetik alanında uzman 10 öğretim üyesinin çevrimiçi ortamda ölçekteki her bir maddenin uyum düzeylerinin değerlendirilmesi yoluyla gerçekleştirilmiştir. Ölçeğin geçerlik ve güvenirliğinin belirlenebilmesi için açıklayıcı faktör analizi, ayırt edici geçerlik, iç tutarlılık/güvenirlik analizi, doğrulayıcı faktör analizi ve test-tekrar test güvenirlik analizlerinden yararlanılmıştır.

Bulgular: e-SBO ölçeğinin içerik geçerliği madde içerik geçerlik indeksiyle (M-İGİ) hesaplanmış ve her bir madde için “mükemmel uyum” sonucunda ulaşılmıştır. Ölçeğin Kaiser-Meyer-Olkin değeri 0.69 olarak belirlenmiş ve Bartlett Küresellik Testi sonucuna göre maddeler arasında faktör analizi yapılabilmesi için yeterli düzeyde ilişki olduğu saptanmıştır (χ2=1090.5; p=0.000). On beş maddeden oluşan e-SBO ölçeğinin orijinalinde de olduğu gibi beş faktör (boyut) altında toplandığı belirlenmiştir. Ölçeğin her boyuttaki maddelerin faktör yükü 0.40’ın üzerindedir ve toplam varyans açıklama yüzdesi %73.5 olarak saptanmıştır. e-SBO ölçeğinin toplam puanı ile tüm alt boyutların puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı pozitif korelasyonlar saptanmıştır. Bununla birlikte ölçeğin Cronbach Alpha İç Tutarlılık Katsayısı 0.77 olarak belirlenmiştir. Ölçeğin doğrulayıcı yapı geçerliğini tespit etmek amacıyla orijinal çalışmadaki 5 faktör dikkate alınarak “Yapısal Eşitlik Modeli” kullanılmıştır. Ölçeğin Ki-kare (χ2) İyi Uyum İndeksi 4.25, Düzeltilmiş İyi Uyum İndeksi (AGFI) 0.91, Yaklaşık Hataların Ortalama Karekökü (RMR) 0.0043 ve Tahmini Ortalama Karekök Hatası (RMSEA) ise 0.068 olarak belirlenmiştir. Son olarak e-SBO ölçeğin test-tekrar test puanlarının korelasyon katsayısı 0.98 olarak saptanmıştır (p=0.000).

Sonuç: Bu çalışmanın sonucunda e-SBO ölçeğinin Türkçe versiyonunun bireylerin elektronik sağlıklı beslenme okuryazarlık düzeylerini ölçmekte geçerli ve güvenilir bir araç olduğu belirlenmiştir.